Skanseny i muzea etnograficzne w województwie kujawsko-pomorskim

Gdzie można bliżej poznać kulturę materialną i ludową architekturę regionu Pałuk, Krajny, Kociewia, Kujaw, Borów Tucholskich, ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej? Przedstawiamy listę skansenów i muzeów prezentujących kulturę kujawsko-pomorskiej wsi.

1. Muzeum Etnograficzne w Toruniu

Jedno z trzech największych muzeów etnograficznych w Polsce. Wśród wielu interesujących wystaw prezentujących kulturę ludową na szczególną uwagę zasługuje stała ekspozycja „Tajemnice codzienności. Kultura ludowa i jej pogranicza od Kujaw do Bałtyku (1850-1950)”. Wystawa prezentuje życie codzienne ludzi zamieszkujących wsie i małe miasta regionów etnograficznych: Kujaw, ziemi chełmińskiej, Kaszub, Borów Tucholskich, Kociewia, Pałuk, ziemi dobrzyńskiej i Krajny.
Ekspozycję podzielono na osiem części: Natura i historia, Bliskie ciału. O ubiorach, higienie i jedzeniu, Rytm życia, Praca, Jak świętowano i w co wierzono, W wolnym czasie, Nowe horyzonty oraz Poszukiwanie piękna. Nowoczesna forma wystawy, wykorzystująca nagrania audio, multimedialne prezentacje oraz zapisy filmowe (m.in. unikatowe filmy o znachorze i o zwyczajach zapustnych), pozwala wejrzeć w rytm codziennego dnia dawnej wsi i podejrzeć wiele jej przejawów – często egzotycznych dla współczesnego mieszkańca miasta.

Zwiedzanie: sezon zimowy 1 X- 14 IV: wt.-pt. 9-16, sob.-ndz. 10-16; sezon letni 15 IV- 30 VI: wt.i czw. 9-16, śr. i pt. 9-16, sob.-ndz. 10-18; 1 VII- 30 IX: śr. i pt. 9-16, wt., czw., sob.-ndz. 10-18.

ul. Wały gen. Sikorskiego 19
87-100 Toruń
tel.: (056) 622 36 49
e-mail: kontakt@etnomuzeum.pl
http://www.etnomuzeum.pl

2. Park Etnograficzny w Toruniu

Usytuowana w centrum miasta enklawa wiejskiej ciszy i spokoju. Skansen przy toruńskim Muzeum Etnograficznym prezentuje m.in. kompletnie urządzone zagrody: kujawską, z Borów Tucholskich, kaszubską. Można tu też obejrzeć wiatrak koźlak, młyn wodny, kuźnię, remizę oraz obiekty małej architektury m.in. przybudówki, piwnice-ziemianki, studnie, gołębnik, przydomowe ogródki kwiatowe i warzywne, a także krzyż i kapliczki przydrożne i przydomowe. Wyposażenie wnętrz poszczególnych budynków stanowią przedmioty codziennego użytku, odświętna odzież, nakrycia stołowe, wizerunki świętych, pamiątki uroczystości rodzinnych, odpustów, pielgrzymek, fotografie bliskich osób, papierowe kwiaty, pająki, zabawki dziecięce oraz żywe rośliny. Zwiedzający mogą też obejrzeć sprzęty i narzędzia używane przy uprawie ziemi, pszczelarstwie, rybołówstwie, młynarstwie, olejarstwie, kowalstwie itp. W jednej z chat prowadzona jest kawiarnia "U Damroki" w stylu wiejskiej karczmy.

Zwiedzanie: patrz Muzeum Etnograficzne w Toruniu

3. Park Etnograficzny w Kaszczorku

Drugi – obok parku w centrum Torunia – skansen działający w strukturach toruńskiego Muzeum Etnograficznego. Usytuowany nad Drwęcą – w pobliżu jej ujścia do Wisły –prezentuje w naturalnym otoczeniu budownictwo i narzędzia związane z pracą flisaków, rybaków i szkutników: autentyczną zagrodę rybacko-rolniczą z końca XVIII wieku, wiatę rybacką, dwie barki mieszkalne, dwie budki rybackie - rodzaj sezonowych mieszkań rybackich o łatwym sposobie demontowania, prom przewozowy z przeprawy na rzece Nogat, rekonstrukcję części z pasa tratew z szałasem mieszkalnym i in. eksponaty związane z wodnymi zajęciami.

ul. Turystyczna 132
87-100 Toruń
tel. 56 648 92 18

Wejście na teren zagrody znajduje się nieopodal kapliczki słupowej z figurą Matki Bożej Niepokalanej.

4. Muzeum Etnograficzne przy Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej i Kujawskiej we Włocławku

Usytuowane z zabytkowym spichrzu z I poł. XIX wieku muzeum przybliża kulturę ludową Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej. Ekspozycje prezentują m.in. wyposażenie kujawskiego i dobrzyńskiego wnętrza mieszkalnego, a także wciąż żywe na Kujawach zwyczaje zapustne – w tym kostiumy i rekwizyty zapustnych przebierańców, w których wiodącą rolę odgrywały maszkary zwierzęce: „koń”, „bocian”, „niedźwiedź” i „koza”. Można tu również obejrzeć wystawę poświęconą dawnym rzemiosłom: garncarstwu, kowalstwu, kołodziejstwu, bednarstwu i plecionkarstwu, a także ekspozycję dotyczącą rolnictwa, hodowli zwierząt, rybołówstwa. Bogato prezentowana jest kolekcja zabytkowej rzeźby ludowej z wiodącym w tym regionie przedstawieniem Matki Boskiej Skępskiej.

Zwiedzanie: IV-X: wt. i czw. 10-18, śr. i pt. 10-15, sob. 9-15, ndz. 10-14; XI-III: wt. 10-17, śr.-pt. 10-15, sob. 9-15, ndz. 10-14.

ul. Bulwary im. Marszałka J. Piłsudskiego 6
87-800 Włocławek
tel.: (054) 232 2624
e-mail: etnografia@muzeum.wloclawek.pl
http://www.muzeum.wloclawek.pl

5. Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny w Kłóbce

Park etnograficzny w Kłóbce jest częścią Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. W położonym nad rzeczką Lubieńką skansenie usytuowano kilkanaście obiektów z XVIII, XIX i początku XX wieku, w większości przeniesionych z różnych wsi Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Można obejrzeć tu m.in. chaty podcieniowe, zrębowe, dwupaleniskową kuźnię gromadzką oraz charakterystyczny dla pejzażu Kujaw wiatrak słupowy. Atrakcją skansenu, stanowiącą również doskonałą okazję do zapoznania się z dawnymi tradycjami, obyczajami i rzemiosłem regionu, są festyny folklorystyczne z cyklu „Z życia dawnej wsi” –W skansenowych warsztatach pracują wtedy rzemieślnicy, goście mogą obejrzeć występy zespołów i muzyków ludowych oraz posmakować regionalnych produktów.
Zwiedzanie: w sezonie letnim od wt. do ndz. w godz. 10-18

87-831 Kłóbka
tel. (054) 284-27-92
e-mail: skansen@muzeum.wloclawek.pl ,
www: http://www.muzeum.wloclawek.pl/pl/info.php?page=klobka

6. Muzeum Borów Tucholskich

W tucholskim muzeum można obejrzeć dwie stałe wystawy poświęcone kulturze borowiackiej. Ekspozycja „Chata borowiacka” to zrekonstruowane dwie izby typowej borowiackiej chaty. Pierwsza sala, pełniąca funkcję kuchni i spiżarki, wyposażona została w sprzęt codziennego użytku np. kierzynkę, magiel, kołowrotek. Drugie pomieszczenie to izba z łóżkiem, skrzynią posagową, stołem, domowym ołtarzykiem, maszyną do szycia, strojami codziennymi i odświętnym. Druga wystawa – „Etnografia Borów Tucholskich” – pokazuje dawne zawody, narzędzia i przedmioty niezbędne do ich wykonywania. Zwiedzający poznają m.in. tajniki zawodów: leśnika, pszczelarza, kowala, stolarza, rybaka, rolnika, fryzjera. Obie wystawy przybliżają dawne życie codzienne mieszkańców Borów Tucholskich.

Zwiedzanie: poniedziałek - piątek: 8.00 - 16.00, w sezonie letnim również w soboty i niedziele: godz. 10.00 - 16.00

ul. Podgórna 3 89-500 Tuchola
tel. 52 334 21 89
muzeum@tuchola.pl
http://www.muzeum.tuchola.pl/

7. Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy

Dział Etnografii Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy to obowiązkowy przystanek dla osób zainteresowanych etnografią północnej Polski. Liczba zgromadzonych tu muzealiów etnograficznych, pochodzących głównie z XIX i XX w., z terenu Pałuk, Kujaw, Kociewia, Borów Tucholskich, Krajny i Kaszub, wynosi ponad 3000 pozycji. Do najefektowniejszych należą: polichromowane XIX-wieczne meble kaszubskie, kujawskie, pałuckie i kociewskie – skrzynie, szafy, rozsuwane łóżka i inne; przepięknie haftowane świąteczne stroje regionalne; bogaty zbiór form zdobnictwa pałuckich wnętrz mieszkalnych, wykonanych ze słomy, bibułki, krepy i suszonych ziół oraz niezwykle bogata kolekcja sprzętów i narzędzi użytkowanych przez kowali, stolarzy, bednarzy, garncarzy i innych rzemieślników. W zbiorach muzeum znajdują się również dzieła Teofila Ociepki, najsłynniejszego, obok Nikifora, polskiego malarza „naiwnego”, który pod koniec życia związał się z Bydgoszczą.

tel. 52 585 99 66
www.muzeum.bydgoszcz.pl
e-mail: muzeum@muzeum.bydgoszcz.pl

8. Muzeum Ziemi Mogileńskiej w Chabsku

Muzeum Ziemi Mogileńskiej to główna atrakcja turystyczna niewielkiego Chabska – miejscowości położonej w pobliżu Mogilna, na szlaku piastowskim. Jedna z prezentowanych w muzeum ekspozycji poświęcona jest kulturze ludowej ziemi mogileńskiej – regionu ciekowego ze względu na zróżnicowanie etnograficzne (w jego granicach znajdują się Kujawy, Pałuki i Wielkopolska). Wystawa ukazuje bogate tradycje w zakresie sztuki ludowej, rzemiosła, pozyskiwania i transportu żywności, a także życia codziennego mieszkańców regionu. Szczególną uwagę warto zwrócić na bogato zdobione stroje kujawskie.
Muzeum organizuje także imprezy cykliczne. „Przegląd Obrzędów Zapustnych Podkoziołek” (przełom lutego/marca) przybliża zwyczaje zapustne ziemi mogileńskiej, związane z przełomem karnawałowo-wielkopostnym. Z kolei uczestnicy organizowanego w czerwcu pikniku „Chlebem i miodem” mogą skosztować lub kupić miód oraz inne produkty pszczele, nabyć wyroby rękodzielnictwa ludowego, obejrzeć pokazy dawnych rzemiosł wiejskich, wziąć udział w licznych konkursach, pojeździć bryczką, obejrzeć występy folklorystyczne, a co najważniejsze skosztować tradycyjnie wypieczonego chleba wiejskiego i zobaczyć proces jego wypieku w piecu chlebowym.

Zwiedzanie: wt.-pt. 8-16, sob. 10-14, niedz. 10-14 (wycieczki po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym). W piątki zwiedzanie muzeum bezpłatne.

Chabsko 20
88-342 Wylatowo
tel/fax 52- 315-87-80
www.mzm.mogilno.pl

9. Muzeum Ziemi Krajeńskiej w Nakle

Muzeum Ziemi Krajeńskiej, usytuowane w budynku XIX-wiecznego spichlerza w Nakle nad Notecią, powstało z inicjatywy grupy społeczników przekonanych o konieczności zachowania i popularyzacji historii, tradycji i kultury ludowej Krajny. Zbiory działu etnograficznego tworzą sprzęty używane niegdyś w gospodarstwach wiejskich. Najstarszym eksponatem jest skrzynia wianowa z 1827 roku. Bogato reprezentowane są również akcesoria kuchenne.

Zwiedzanie: od wt. do niedz. w godz. 9-16. W poniedziałki nieczynne.

ul. Pocztowa 14
89-100 Nakło nad Notecią
muzeum@naklo.com.pl
tel. 52 386 08 64
http://www.muzeum.naklo.pl