Późnobarokowy zespół klasztorny z kościołem Wniebowzięcia NMP w Kcyni

Okazały zespół klasztorny to najcenniejszy zabytek w mieście. Wspaniała murowana budowla powstała w 1780 r., na miejscu XVI-wiecznego drewnianego kościółka. Po wielkim pożarze, który strawił Kcynię w 1775 r., tutejsi ojcowie karmelici wybudowali w najwyższym punkcie miasta trzynawową świątynię z dwiema wieżami, klasztor oraz połączony z kościołem krużganek odpustowy, ozdobiony trzema wieżyczkami. Jego wewnętrzne ściany zdobią naturalnej wielkości malowidła, przedstawiające sceny drogi krzyżowej Chrystusa. Ta zachowana do dzisiaj, a niedawno pięknie odnowiona budowla, uważana jest za unikalną w skali europejskiej wśród innych zabytków sakralnych tego typu.
Klasztorny kościół przez wieki przyciągał w swoje mury pielgrzymów – a to za sprawą XVI-wiecznego cudownego krucyfiksu, ozdobionego ludzkimi włosami. Według opowieści, mieszkanka Kcyni, chcąc ofiarować coś kościołowi, a nie mając pieniędzy, podarowała karmelitom to, co miała najcenniejszego – swoje włosy, które ścięła i zawiesiła na krucyfiksie, na cierniowej koronie Chrystusa. Włosy niespodziewanie zaczęły rosnąć. By zobaczyć ów cud, do klasztoru zaczęli ściągać pielgrzymi. Kcyński Cudowny Pan Jezus jest do dzisiaj eksponowany w ołtarzu głównym, a jego kult wciąż trwa – o czym świadczą liczne wota dziękczynne zawieszone w pobliżu krucyfiksu.
Ojcowie karmelici wyjechali z miasta w 1835 r. – zespół klasztorny przejęło wtedy duchowieństwo diecezjalne. Zawitawszy do Kcyni, oprócz pokarmelickiego kościoła warto obejrzeć również inne zakątki tego malowniczego miasteczka. Swego czasu była to miejscowość o dużej randze w regionie, z dwoma kościołami rzymskokatolickimi, jedną świątynią ewangelicką i synagogą. Wśród tutejszych atrakcji turystycznych znajduje się m.in. późnogotycki kościół pw. Św. Michała Archanioła z 1631 r., dworek z pierwszej połowy XIX w. – tzw. wójtostwo – otoczony półtorahektarowym parkiem z kilkoma pomnikowymi drzewami, dawna plebania protestancka, kamienice z XVIII, XIX i XX wieku i wieża ciśnień z drugiej połowy XIX w.