Ludowe prognozy pogody

Nikt nie zależy od kaprysów pogody bardziej niż rolnicy. Może jeszcze tylko żeglarze z równą intensywnością wpatrują się w niebo, próbując przewidzieć, co przyniesie im aura w najbliższym czasie. Deszcz, susza, mróz, słońce decydują o życiu i podstawowych środkach egzystencji ludzi żyjących z uprawy ziemi. Nic dziwnego, że wykształcili oni wiele metod przewidywania pogody, opartych na uważnej obserwacji flory i fauny i umiejętności kojarzenia zmian w przyrodzie z rytmami zmian aury. Przekazywana z pokolenia na pokolenie, ludowa mądrość także współcześnie może być źródłem trafnych pogodowych prognoz – czasami bardziej niezawodnych niż te dostarczane przez komputerowe programy meteorologiczne. Poniżej przedstawiamy listę ludowych przysłów dotyczących pogody, uporządkowanych według miesięcy, których dotyczą.

Styczeń

Na nowy rok pogoda, będzie w polu uroda.
Gdy styczeń zamglony, marzec zaśnieżony.
Dopiero przy Fabianie (20) czasem właściwa zima nastanie.
Jak styczeń zachlapany, to lipiec zapłakany, a kiedy w styczniu lato,
w lecie zima za to.
Gdy trawa w styczniu nie zmarznie, to się w sierpniu spali.
Kiedy styczeń najostrzejszy, tedy roczek najpłodniejszy.
Styczeń mrozi, lipiec skwarem grozi.

Luty

Gdy wiatr ostry w lutym wieje, to gbur (gospodarz) dobrą ma nadzieję.
Kiedy luty pofolguje - marzec zimę zreperuje.
Luty stały - latem upały.
W lutym aura burzliwa - wiosna rychliwa.
W lutym wody wiele - w lecie głodne i cielę.
Święty Macie (24) zimę traci albo ją bogaci.
Gdy Gromniczna taje, rzadki będą urodzaje..

Marzec

Marzec: czy słoneczny, czy płaczliwy - listopada obraz żywy.
Na świętego Grzegorza (12) idzie zima do morza.
Na Józefa (19) pogoda – będzie w polu uroda.
Nie ma w marcu wody, nie ma w kwietniu trawy.
W marcu - gdy grzmot na lody spada, w lecie grad zapowiada.
W marcu gdy kto siać nie zaczyna - dobra swego zapomina.
W marcu jak w garncu.

Kwiecień

Gdy kwiecień chmurny, a maj z wiatrami, rok żyzny przed nami.
Ile razy przed Wojciechem zagrzmią pola, tyle razy po Wojciechu zabieli się rola.
Kwiecień co deszczem rosi, wiele owoców przynosi.
Kwiecień, gdy deszczem plecie, maj wystroi kwieciem.
Kwiecień plecień, bo przeplata trochę zimy, trochę lata.
Suchy kwiecień, mokry maj - będzie żyto jak gaj.

Maj

Gdy w maju plucha, w czerwcu posucha.
Grzmot w maju nie szkodzi – sad dobrze obrodzi.
Grzmot w maju sprzyja urodzaju.
Majowe błoto, więcej niż złoto.
Wody w maju stojące szkodę przynoszą łące.
Pankracy, Serwacy, Bonifacy (12-14) – źli na ogród chłopacy.

Czerwiec

Czerwiec stały - grudzień doskonały.
Grzmoty czerwca rozweselają rolnikom serca.
Gdy czerwiec z burzami - staw rybny, a las grzybny.
Grzmot w czerwcu głosi, że dużo zboża nosi.
Gdy Medard (8) z deszczem przybywa, tak samo jest we żniwa.
Gdy święty Piotr z Pawłem (29) płaczą, ludzie przez tydzień słońca nie zobaczą.

Lipiec

W lipcu się kłosek korzy, że niesie dar boży,
ale najpierwsza Małgorzata (13 lipca) sierp w zboże założy.
W dzień św. Małgorzaty pierwsze gruszki do chaty.
Wraz ze Szkaplerzną Matką idź na zagon z czeladką (czyli: rozpocznij żniwa).
Jak deszcz na Prokopa ( 8), to zgnije nie jedna kopa.
Kiedy na Jakuba (25) kwiat z kartofli spada, mało miechów pełnych się w jesieni składa

Sierpień

Jak pierwszy, drugi, trzeci, taki cały sierpień leci.
Jaki pierwszy, drugi ćmi, takie sierpnia, września dni.
Do świętego Piotra Palikopy (1) nie twoje w polu snopy.
Na święty Gustaw (2) kopy w polu ustaw.
Gdy w Wniebowzięcie Panny (15) ciepło dopisuje, to ciepły i pogodny koniec lata obiecuje.
Na święty Roch (16) w stodole groch.
Wawrzyniec (10) i Bartłomiej (24) kiedy w słońcu trwają, piękną jesień przepowiadają.

Wrzesień

Gdy wrzesień bez deszczów będzie w zimie wiatrów pełno wszędzie.
Gdy we wrześniu krety kopią po nizinach, będzie wietrzna, ale lekka zima.
Jaki czas około świętego Idziego (1.09) takie powietrze będzie trwać cztery tygodnie.
Święty Idzi nic już w polu nie widzi.
Na Mateusza (21) słońce grzeje, po Mateuszu wiatr ciepło wywieje.
Jeśli nie odlecą ptaki do Michała (29), do Wilii zima nie nastąpi trwała
Gdy jesień zamglona zima zaśnieżona.

Październik

Gdy październik z wodami, grudzień z wiatrami.
Gdy październik ciepło trzyma, zwykle mroźna bywa zima.
Ile razy przed nowiem w październiku śnieg spadnie, tyle razy wśród zimy odwilży przypadnie.
Kiedy październik śnieżny i chłodny, to styczeń zwykle łagodny.
Kiedy na święty Gaweł (16) słota, będzie w lecie dużo błota.
Koło Urszuli panny (21) już częsty przymrozek poranny.

Listopad

Gdy w listopadzie grzmi, rolnik dobrze śni.
Gdy w listopadzie liść na szczytach drzew trzyma, to w maju na nowe liście
spadnie jeszcze zima.
Grzmot listopada dużo zboża zapowiada.
W listopadzie goło w sadzie.
Na Wszystkich Świętych (1) od zrębu utnij gałąź dębu – jeśli soku nie ma, tęga będzie zima.
Gdy na świętego Marcina (11) śnieg przybieżał, będzie po pas całą zimę leżał.
Jaka pogoda listopadowa, taka marcowa.

Grudzień

Święta Barbara po lodzie, Boże Narodzenie po wodzie.
Gdyby kiedy w grudniu grzmiało, wiatrów było by nie mało.
Pierwszy śnieżek w błoto pada – słabą zimę zapowiada.
Gdy na Tomasza (21) pogoda, zima silne wiatry poda.
Mroźne Gody (25) – wczesne wody, a jak słota – późne błota.

Większość ludowych prognoz pogodowych dotyczących krótkich okresów czasu opiera się na obserwacji takich zjawisk, jak kolor nieba, słońca, księżyca, obecność bądź nieobecność mgły, zachowanie się zwierząt. Oto lista najważniejszych oznak zapowiadających słoneczną lub deszczową aurę.

Oznaki zapowiadające dobrą pogodę:

- czysty i jasny widnokrąg podczas zachodu słońca
- po wschodzie słońca niebo jest błękitne lub szarobłękitne, z lekką mgiełką
- zachodzące słońce ma intensywny czerwony kolor
- po zachodzie słońca niebo ma złoty odcień
- w nocy nie ma wiatru
- pod wieczór znikają chmury kłębiaste, niebo jest czyste
- w ciągu dnia temperatura waha się - wieczorem jest ciepło, nad ranem zimno
- ciśnienie powoli rośnie
- nocą gwiazdy są duże i wyraźne, widać je nawet tuż przed wschodem słońca
- wieczorem na trawie pojawia się rosa
- w nocy jest mgła, która nad ranem staje się gęsta, a potem się rozwiewa
- wokół księżyca pojawia się jasno świecąca otoczka ze światła, tzw. czapka
- pszczoły wyprawiają się bardzo daleko od ula
- jaskółki latają wysoko poszukując owadów
- pająki tkają swoją pajęczynę i są na niej wyraźnie widoczne
- do późnej nocy i przed świtem słychać głośny śpiew ptaków
- po południu i wieczorami koty wylegują się na parapetach okiennych
- psy stają się leniwe, chętne do pieszczot

Oznaki zapowiadające pogorszenie się pogody

- gdy słońce wschodzi, jest bardzo czerwone
- wschodzące słońce jest za chmurami
- zachód słońca jest bladożółty lub widać go, gdyż słońce jest za grubą warstwą chmur
- około 9 rano pojawiają się chmury kłębiaste
- rano lub przed południem na niebie widać tęczę
- chmury pierzaste stopniowo pokrywają całe niebo
- nad ranem jest gęsta mgła, która podnosi się, tworząc cienką warstwę chmur
- w ciągu dnia niebo ma białawy odcień
-- wieje silny wiatr z południa, który potem zmienia kierunek i wieje w kierunku zachodnim
- pod wieczór i w nocy wieje silny wiatr
- ciśnienie mocno spada, czujemy się senni i zmęczeni, mimo, że pogoda jest ładna
- wieczorem następuje gwałtowny wzrost temperatury - robi się parno,w powietrzu czujemy wilgoć
- gwiazdy są blade i niewyraźne, znikają długo przed świtem
- księżyc ma czerwoną tarczę, szczególnie podczas wschodu i zachodu
- niebo jest czyste, ale tuż nad horyzontem zbiera się warstwa chmur
- kot kilka razy dziennie myje swoje futerko
- mrówki chowają się do swoich mrowisk
- sól w solniczce kamienieje i twardnieje.

Osobom zainteresowanym ludową meteorologią polecamy bezpłatną publikację Bożeny Błaszczyńskiej „Wieści pogodowe według meteorologii ludowej”, wydaną przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie, dostępną również w formacie PDF na stronie KPODR.