Kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela w Służewie

W 1325 erygowano w Służewie parafię. Pierwszy drewniany kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela ufundowali właściciele majątku - Służewscy herbu Pomian. Istniał on prawdopodobnie na długo przed ustanowieniem parafii. W 1474 r. biskup włocławski Zbigniew Oleśnicki ustanowił przy parafii czterech mansjonarzy, czyli wikariuszy niższej rangi. Mansjonarze oprócz posługi kapłańskiej prowadzili szkołę przykościelną dla Służewskiej młodzieży. Prowadzili oni także przykościelny szpital. Działalność parafi, szkoły i szpitala finansowana byłe w dużej mierze przez właścicieli Służewa. W latach 70. i 80. XV w. przelała się przez nasz kraj fala reformatorska. Nie ominęła ona także Kujaw i Służewa. Kilkoro Służewskich włościan stawało przed sądem z powództwa kościelnego oskarżonych o szerzenie herezji. Prawdopodobnie w związku z tymi wydarzeniami w Służewie istniały wtedy dwa probostwa. Dopiero w 1477 r. biskup ustanowił jedno probostwo i jednego plebana. Największym przeciwnikiem herezji był biskup Stanisław Karnkowski. Włączył on do swoich szeregów Jana Służewskiego. Próbowali oni wspólnymi siłami, poprzez rozmowy i sprawy w sądach, skłaniać innowierców do powrotu na łono kościoła. W samym Służewie innowiercy pojawili się dosyć wcześnie, bo już 1582 r. W dokumentach z wizytacji biskupiej w 1598 r. zanotowano iż plebania zajęta była przez protestantów. W mieście mieszkało wówczas kilku innowierców, ale ze względu na stanowczą postawę Służewskich nie odegrali oni znaczącej roli.

Budowę obecnego, gotycko-renesansowego kościoła rozpoczął w 1560 Jan Służewski, wojewoda brzesko-kujawski. Stara drewniana świątynia została przeniesiona do Brudni pod Dąbrową Biskupią. Nad drzwiami do zachrystii widnieje płaskorzeźba z datą 1560 - symbolizującą rozpoczęcie budowy świątyni. Gdy Jan Służewski zmarł, kontynuatorką budowy była wdowa po nim, Małgorzata Służewska, z domu Sternberg-Kostka. Służewscy byli też fundatorami nowej plebani i przykościelnego szpitala. W 1581 r. kościół poświęcił Stanisław Karnkowski. Pierwszym proboszczem nowego kościoła był Mateusz Wyszczelski - doktor medycyny i nauk wyzwolonych i kanonik włocławski. Ze względu na dużą ilość swoich obowiązków rzadko przebywał w parafii. Pomagali mu pod jego nieobecność trzej kapłani: Jan Gostinin, Tomasz Raciąż, Stanisław z Werzbia i Wawrzyniec Bantów - mansjonarze. Przebywał także pleban ze Słońska Klemens Piekarski. Istniała podówczas także szkoła przykościelna, która była na wysokim poziomie. Uczyli w niej nauczyciele, którzy mogli poszczycić się tytułami akademickimi bakałarza. W 1615 r. Służewo staje się dekanatem. Największy rozkwit parafia przezywa za proboszczostwa Eustachego Górskiego, prawdopodobnie przed 1625 r. Ustanowił on bractwo różańcowe. Powołał bractwo św. Anny zajmujące się pomocą ubogim i schorowanym. W tym czasie istniała także biblioteka parafialna. Zmiana następuje, gdy Służewo przejmują Niemojewscy. Byli oni protestantami. Zaniedbywali sprawy kościoła, co zaowocowało upadkiem przykościelnej szkoły. Nadal przy kościele jest dobry nauczyciel, ale nie ma uczniów. Wśród nazwisk studentów XV-wiecznej krakowskiej uczelni można znaleźć kilka nazwisk "de Sluszewo" albo "de Zluzewo". Niestety nie ma dowodów, iż byli to studenci ze Służewa na Kujawach, a nie ze Służewa na Mazowszu. Za to tytuł bakałarza na Uniwersytecie Krakowskim w latach 1455-1780 otrzymali: Gothardus de Sluzew - 1455, Stanislaus de Sluzew - 1477, Venceslaus Sluzeviensis - 1585, Adam Sluzevic - 1643, Andreas Sluzewic - 1680, Jozeph Służewski - 1747. Tym razem potwierdzone jest, iż byli to kujawscy Służewiacy. Dalszy szybki rozwój parafii przypada na drugą połowę XIX w. w wyniku szybkiego rozbudowania się powstającego wtedy miasta i stacji kolejowej Trojanowa, nazwanego później Aleksandrowem Kujawskim (na cześć cara Aleksandra II). W 1886 r. wybudowano w Aleksandrowie kaplicę pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego, która staje się kościołem filialnym parafii Służewo. Podówczas parafia liczyła 5500 wiernych. W końcówce XIX w. przy wydatnej pomocy ówczesnych właścicieli Służewa, Wodzyńskich, proboszcz Wawrzyniec Waszak przeprowadza gruntowną renowację świątyni. W latach 1898 - 1899 wymieniono sklepienie i podwyższono o jedną kondygnacje wieżę. Wodzyńscy sprowadzili do Służewa znanego rzeźbiarza Wacława Bębnowskiego, który w służewskim kościele wykonał szereg rzeźb: chrzcielnicę, ołtarz główny z okazałą pietą, ambonę, lożę kolatorską i stacje drogi krzyżowej.

Tekst: Remigiusz Michalski