Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Rzeka Prusina” utworzony został w 1997 roku, ma powierzchnię 234,32 ha i znajduje się w gminie Osie. Ochroną została objęta dolina rzeki Prusiny na odcinku Tleń-Szarłata. Występuje tu wiele rzadkich gatunków roślin charakterystycznych dla siedlisk grądowych. Jest to wyjątkowo geomorfologicznie i krajobrazowo zróżnicowany obszar.

Położony w granicach gmin: Osie, Jeżewo i Warlubie o powierzchni ogólnej – 335,47 ha. Lasy otaczające rzekę mają charakter grądów oraz olsów. Na zboczach występują obszary źródliskowe. Najcenniejszym obszarem są tereny leżące przy jeziorze Miedzno, na których kształtują się zbiorowiska turzyc wysokich i łozowisk.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Rzeki Ryszki” utworzony został w 1997 roku. Przedmiotem ochrony jest dolina rzeki Ryszki mocno wcięta w równinę sandrową Borów Tucholskich, zróżnicowana pod względem florystyczno-fitosocjologicznym i charakteryzująca się niezwykle malowniczym krajobrazem.

Zespół Przyrodniczo-krajobrazowy „Torfowisko Messy” utworzony został w 1997 roku a jego obszar wynosi 653,91 ha i jest zdecydowanie największym tego typu zespołem w naszym województwie. Znajduje się na terenie Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Przedmiotem ochrony jest duży obszar torfowiska wysokiego z fragmentami lasu naturalnego.